Polska – to nadbałtycki kraj znajdujący się w centrum Europy. Polska zajmuje obszar 312.700 km2. Główną jednostką podziału administracyjnego jest województwo, których jest w Polsce 16:
Wzdłuż płaskiego brzegu Morza Bałtyckiego na Pobrzeżu Szczecińskim biegną długie wały wydm nadmorskich. Tylko na wyspie Wolin i w okolicach Rewalu wytworzył się brzeg klifowy. W głębi lądu znajdują się wielkie akweny: Zalew Szczeciński, jezioro Dąbie, jezioro Miedwie.
Najwięcej ciekawych zabytków znajdziemy w Szczecinie, Stargardzie Szczecińskim, Kamieniu Pomorskim, Gryficach, Trzebiatowie, Pyrzycach, Wolinie. Świnoujście, Międzyzdroje oraz Kamień Pomorski to jedne z najbardziej znanych miejscowości uzdrowiskowych w Polsce.
Gdańsk - jeden z trzech najważniejszych portów morskich (obok Szczecina i Gdyni), duży ośrodek gospodarczy, kulturalny i naukowy. Początki miasta sięgają końca X w., prawa miejskie uzyskało w XIII i XIV w. W XVI -XVII w. najważniejszy ośrodek produkcyjny Polski. Podczas drugiego rozbioru (1793 r.) został przyłączony do Prus. Po I wojnie światowej, na mocy traktatu wersalskiego (1919 r.) utworzono Wolne Miasto Gdańsk. Zniszczony w 55% w czasie działań wojennych (marzec 1945 r.), przy czym zabytkowe śródmieście w 80%. Liczne zabytki odbudowano i odrestaurowano po wojnie: układ urbanistyczny Głównego Miasta, Kościół Najświętszej Marii Panny (XV-XVI w.), Twierdza Wisłoujście (XVII w.), Wielka Zbrojownia ze Studnią (XVII w.) oraz gotycki ratusz Głównego Miasta (przed 1400 r.), a ponadto również muzea oraz upamiętnione miejsca martyrologii, m.in. Pomnik Stoczniowców poległych w 1970 r., oraz Pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte, gdzie rozpoczęła się II wojna światowa.
Sandomierz jest punktem początkowym żółtego szlaku rowerowego prowadzącego do Opatowa oraz zielonego szlaku rowerowego prowadzącego do Ujazdu. Przez miasto przechodzi czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic.
1. DS dolnośląskie - Wrocław
2. KP kujawsko-pomorskie - Bydgoszcz, Toruń
3. LB lubuskie - Gorzów, Zielona Góra
4. LD łódzkie - Łódź
5. LU lubelskie - Lublin
6. MA mazowieckie - Warszawa
7. MP małopolskie - Kraków
8. OP opolskie - Opole
9. PD podlaskie - Białystok
10. PK podkarpackie - Rzeszów
11. PM pomorskie - Gdańsk
12. SL śląskie - Katowice
13. SW świętokrzyskie - Kielce
14. WM warmińsko-mazurskie - Olsztyn
15. WP wielkopolskie - Poznań
16. ZP zachodniopomorskie - Szczecin
Polacy stanowią 98,6%, obowiązuje język polski. Dominującą religią jest katolicyzm, który wyznaje 94% ludności. Stolicą Polski jest Warszawa, którą zamieszkuje 1.714.500 mieszkańców.
Największe miasta Polski pod względem ilości mieszkańców oprócz Warszawy to:
- Kraków 755.000 mieszkańców
- Łódź - 742.300 mieszkańców
- Wrocław 632.150 mieszkańców
- Poznań 554.200 - mieszkańców
- Gdańsk 456.600 mieszkańców
- Szczecin 406.300 mieszkańców
- Lublin 349.400 mieszkańców
- Katowice 308.500 mieszkańców
Użytki rolne stanowią 60,5% powierzchni Polski, z czego 47,3% powierzchni to grunty orne. Lasy zajmują 28,1% powierzchni Polski.
Walutą Polski jest 1 złoty polski = 100 groszy.
Polska jest krajem nizinnym: 85% powierzchni Polski znajduje się na wysokości poniżej 200 m n.p.m. Wyżyny na terenie Polski to około 22% powierzchni kraju - są to obszary wyniesione do 200-500 m n.p.m. Powyżej 500 m n.p.m. znajduje się 3% powierzchni Polski. Tylko 0,2% powierzchni znajduje się ponad 1000 m n.p.m.173 m n.p.m. to średnia wysokość terytorium Polski. Dla porównania - w Europie jest to 292 m n.p.m. Rysy w Tatrach (2499 m n.p.m.) to najwyższy punkt w kraju. Depresja w delcie Wisły we wsi Raczki Elbląskie to -1,8 m poniżej poziomu morza jest najniżej położonym punktem w Polsce. Krainy geograficzne ułożone są pasami.
Góry - Znajdujące się na południu Polski, na granicy ze Słowacją, Karpaty, będące młodymi górami, zajmują około 6% powierzchni kraju (19,600 km2). Karpaty to 9,4% całego górotworu w Polsce. Łuk karpacki na terenie Polski ma długość 340 km. Łuk karpacki tworzą grzbiety Karpat Zachodnich (ich północnej części) oraz część Karpat Wschodnich (fragment położony na wschód od Przełęczy Łupkowskiej). 81% powierzchni polskich Karpat zajmują zbudowane z fliszu Zewnętrzne Karpaty Zachodnie. Częściowo są to góry średnie: Beskidy z najwyższym szczytem Babia Góra (1725 m n.p.m. w Beskidzie Wysokim); częściowo pagórkowate pogórza (400-500 m n.p.m.).
Centralne Karpaty Zachodnie to około 6% pow. Karpat na terenie Polski. Charakteryzują się różnorodnością rzeźby (ze względu na urozmaiconą tektonikę i petrografię). Najwyższy łańcuch górski na terenie Polski - Rysy w Tatrach o wys 2499 m n.p.m., ma cechy wysokogórskiego krajobrazu alpejskiego.
Obniżenie Orawsko-Podhalańskie (czyli Podhale) oddziela łańcuch tatrzański od Beskidów. W północnej części Podhala, w obrębie wapiennego Pasma Skałkowego, wyróżnia się atrakcyjnie ukształtowana grupa Pienin (Trzy Korony 982 m n.p.m.). 13% powierzchni polskich Karpat stanowią zewnętrzne Karpaty Wschodnie. Mają one charakter gór średnich, najwyższym szczytem jest Tarnica 1346 m n.p.m. w Bieszczadach.
Wyżyny - Pas starych gór i wyżyn ciągnie się na północ od Podkarpacia. To obszar o różnej genezie i historii geologicznej, który charakteryzuje się dużym bogactwem form. Sudety stanowią jego zachodnią część. Sudety przecięte są granicą z Czechami. Sudety były kilkakrotnie fałdowane i odmłodzone w okresie ruchów alpejskich. Obszar Sudetów obejmuje 9.000 km2 na terenie Polski, co stanowi 3% powierzchni kraju. Sudety zbudowane są z grup górskich o budowie zrębowej: płaskie wierzchowiny, strome stoki, różnorodne kształty to cechy charakterystyczne. Sudety są poprzedzielane rozległymi kotlinami (Kotlina Jeleniogórska, Kotlina Kłodzka). Najwyższymi masywami Sudetów na terenie Polski są Karkonosze (z najwyższym szczytem Śnieżka 1602 m n.p.m.) w obrębie Sudetów Zachodnich. Na północnym-wschodzie góry przechodzą w Przedgórze Sudeckie, które jest falistą równiną wyniesioną na wysokość 200-300 m n.p.m. Rzeźbę Przedgórza Sudeckiego urozmaicają pagóry twardzielcowe (Ślęża 719 m n.p.m.).
Na wschód od doliny górnej Odry leżą Wyżyny Polskie, wzniesione średnio 250-350 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem Wyżyny Śląskiej jest Góra Św. Anny (400 m n.p.m.). W środkowej części Wyżyna Śląska została silnie przekształcona (Wyżyna Katowicka). Ten obszar to Górnośląski Okręg Przemysłowy, czyli najbardziej uprzemysłowiona część Polski.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska graniczy z Wyżyną Śląską stromą krawędzią. Jest to tzw. kuesta jurajska, w której względne wysokości osiągają 150 m. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska ma formę wierzchowiny, która zrównana jest na wysokości 350-450 m n.p.m. Atrakcją są urozmaicające ją wystające ponad powierzchnię wapienne ostańce (najwyższe k. Ogrodzieńca 504 m, Ojcowa 502 m). Charakterystyczne są głębokie doliny o stromych, urwistych zboczach. Powszechnie występują tutaj formy krasowe (m.in. Dolina Prądnika).
Niecka Nidziańska (190-300 m n.p.m.) oddziela Wyżynę Krakowsko-Częstochowską od Kieleckiej (Kielecko-Sandomierskiej). Północna część Niecki Nidziańskiej tworzą wzgórza i pagóry na wysokości 300-400 m n.p.m. o łagodnej formie. W środkowej części Niecki znajdują się pasma starych Gór Świętokrzyskich, które wybijają się stromo ponad ogólny poziom. Góry te zbudowane są z kwarcytów, piaskowców, wapieni. Najwyższym pasmem tej części są Łysogóry (z Łysicą 612 m n.p.m.).
Wyżyna Sandomierska znajduje się w przedłużeniu Gór Świętokrzyskich, w kierunku południowo-wschodnim. Cechą charakterystyczną jej krajobrazu są wąwozy lessowe. Góry Pieprzowe to urwista krawędź Wyżyny Sandomierskiej znajdująca się nad doliną Wisły.
Pas Wyżyn Polskich jest przecięty z południa na północ doliną Wisły. Wyżyna Lubelska leży po wschodniej stronie doliny Wisły. Jest ona wyniesiona na wysokość 220-320 m n.p.m. Wyżyna Lubelska utworzona jest z pofałdowanej, pokrytej lessem wierzchowiny, którą rozcinają głębokie wąwozy. Tu i ówdzie pojawiają się łagodne garby i strome pagóry. Wał Roztocza o szerokości 15-20 km zamyka od południa Wyżynę Lubelską. Roztocze wynosi się ponad 350 m n.p.m. Najwyższym punktem na terenie Polski jest Wielki Dział 390 m n.p.m. Na wschód od Wyżyny Lubelskiej na teren Polski wchodzi fragment Wyżyny Zachodniowołyńskiej.
Niziny - Na północ od gór i wyżyn ciągnie się pas Nizin Środkowopolskich, rozległych, z cechami krajobrazu polodowcowego. Obszar ten w większości został objęty zlodowaceniem środkowopolskim, charakteryzuje się rzeźbą storoglacjalną i peryglacjalną. Na terenie Nizin Środkowopolskich w przewadze są ówniny o małych nachyleniach, gdzieniegdzie występują pasma pasma moren czołowych lub odosobnione wzgórza morenowe. Występują też wąskie wały ozów i piaszczyste pola sandrowe. W północno-zachodniej części Nizin Środkowopolskich, które weszły w zasięg wcześniejszych faz zlodowacenia bałtyckiego, występują jeziora rynnowe. Charakterystyczne w krajobrazie są rozległe pradoliny. Pradoliny te biegną równoleżnikowa, niektóre z nich rozszerzają się w obszerne niecki.
Najbardziej ogólnie wyodrębnić można na terenie Nizin Środkowopolskich:
- Nizinę Południowowielkopolską - w dorzeczu Odry i Warty, z wieloma jeziorami
- Nizinę Śląską, w której osi znajduje się rzeka Odra wraz z dopływami, które swe źródła mają w Sudetach
- Nizinę Mazowiecką leżącą w dorzeczu środkowej Wisły. W środkowej części Niziny Mazowieckiej znajduje się
Kotlina Warszawska
- Nizina Północnopodlaska (kraina będąca częścią Niżu Zachodniorosyjskiego)
- Polesie - również część Niżu Zachodniorosyjskiego. Charakterystyczne dla Polesia są podmokłe tereny i specyficzny krajobraz
Pojezierza - pas pojezierzy to obszar, który poddany był działalności najmłodszej fazy zlodowacenia bałtyckiego. Krajobraz pasu pojezierzy ma cechy krajobrazu młodoglacjalnego. Występuje silne urozmaicenie rzeźby, duże skupisko moren czołowych w postaci łuków, pasm, obszarów pagórkowatych. Częste są znaczne różnice wysokości względnych, jeziora występują licznie i mają bardzo różnorodne kształty i wielkości.
Zachodnia część pasu pojezierzy to Pojezierze Południowobałtyckie (Pojezierze Pomorskie), gdzie znajdują się najwyższe skupiska wzgórz morenowych: Wzgórza Szymbarskie (Wieżyca 329 m n.p.m.). Na wschodzie pasu pojezierzy: Pojezierze Wschodniobałtyckie (Pojezierze Mazurskie), których kulminacją są Wzgórza Szeskie (309 m n.p.m.). Pojezierze Pomorskie i Pojezierze Mazurskie dzielą się jeszcze na mniejsze krainy. Pojezierza leżące po wschodniej stronie Wisły mają większą jeziorność.
Szczególną atrakcję krajobrazu i jednym z najbardziej atrakcyjnych turystycznie obszarów Polski jest Kraina Wielkich Jezior Mazurskich. To właśnie tutaj znajduje się jezioro Śniardwy, największe jezioro na terenie Polski o powierzchni 113,8 km2
Wybrzeże Morza Bałtyckiego - pas Pobrzeży Południowobałtyckich ciągnie się wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Jego szerokość sięga 100 km w obniżeniach dolinnych Odry, natomiast w dolinach Wisły: 50 km. Pas Pobrzeży Południowobałtyckich dzieli się na pobrzeża:
- Pobrzeże Szczecińskie
- Pobrzeże Koszalińskie
- Pobrzeże Gdańskie (wraz z Żuławami Wiślanymi i Równiną Warmińską)
Pas Pobrzeży ma charakter nizinny, jednak jego krajobraz jest urozmaicony: różnice wysokości na jego obszarze wahają się od kilkunastu do 100 m n.p.m.. Występują liczne doliny i równiny w postaci wysoczyzn. Pojawiają się wzgórza utworzone z moren czołowych (najwyższe tego typu wzgórza to Chełm 137 m n.p.m. koło Koszalina, wzgórze Rowokół o wysokości 115 m n.p.m. nad jeziorem Gardno). Cechą charakterystyczną dla pasu pobrzeży są występujące tutaj kępy (Pobrzeże Kaszubskie). Samo wybrzeże Morza Bałtyckiego w Polsce jest w przeważającej części płaskie, akumulacyjne, z występującymi mierzejami, jeziorami przybrzeżnymi i piaszczystymi plażami. Miejscami występują urwiste klify. Linia brzegowa Morza Bałtyckiego w Polsce jest na ogół wyrównana. W linii wybrzeża wyróżnia się Zatoka Pomorska i Zatoka Gdańska. Długość linii brzegowej Morza Bałtyckiego w Polsce wynosi 779 km. Włącza się w to Mierzeję Helską, Zalew Szczeciński oraz Zalew Wiślany.
Sieć rzeczna - 99,7% powierzchni Polski należy do zlewiska Morza Bałtyckiego. Pozostała niewielka część powierzchni kraju należy do zlewisk Morza Czarnego i Morza Północnego. Główne rzeki Polski to:
- Wisła o długości 1047 km. Powierzchnia dorzecza Wisły wynosi 198.00 km2.
- Odra o długości 724 km (całkowita długość Odry wynosi 854 km, odcinek graniczny Odry ma 187 km długości). Powierzchnia dorzecza Odry wynosi 118.000 km2.
- Warta o długości 808 km
- Bug, którego długość na terenie Polski wynosi 587 km
- Narew o długości 484 km.
Na terenie Polski jest ponad 9.000 jezior, których powierzchnia jest większa niż 1 ha - stanowią one 1% powierzchni kraju. Wody mineralne występują w Polsce na terenie Karpat, Sudetów, Niecki Nidziańskiej, Pojezierza Pomorskiego. Są to przede wszystkim szczawy, solanki, źródła siarkowe. Występują w Polsce również cieplice.
To tyle informacji ogólnych teraz trochę szerzej o poszczególnych regionach Polski i ich walorach turystycznych.
Pobrzeże Morza Bałtyckiego
W regionie tym można wyróżnić trzy subregiony: Pobrzeże Szczecińskie, Koszalińskie i Gdańskie.
Pobrzeże Szczecińskie
W skład Pobrzeża Szczecińskiego wchodzą:
- Zalew Szczeciński
- wyspa Uznam
- wyspa Wolin
- równiny i wzniesienia morenowe nad dolną Odrą i Zalewem Szczecińskim
- puszcza Wkrzańska
- puszcza Goleniowska
- puszcza Bukowa
Wzdłuż płaskiego brzegu Morza Bałtyckiego na Pobrzeżu Szczecińskim biegną długie wały wydm nadmorskich. Tylko na wyspie Wolin i w okolicach Rewalu wytworzył się brzeg klifowy. W głębi lądu znajdują się wielkie akweny: Zalew Szczeciński, jezioro Dąbie, jezioro Miedwie.
Pobrzeże Szczecińskie obejmuje również Woliński Park Narodowy oraz Szczeciński Park Krajobrazowy.
Najważniejszymi miejscowościami wypoczynkowymi Pobrzeża Szczecińskiego są:
- Świnoujście
- Międzyzdroje
- Dziwnów
- Niechorze
- Mrzeżyno
- Dziwnówek
- Kamień Pomorski
- Trzebież
Pobrzeże Koszalińskie
Pobrzeże Koszalińskie (Słowińskie) obejmuje najdłuższy odcinek polskiego wybrzeża i ciągnie się od Kołobrzegu po przylądek Rozewie. Znajdują się tu najszersze plaże, obrzeżone wysokimi wydmami, które często stanowią typ mierzei między morzem a jeziorami przybrzeżnymi. W krajobrazie zaznaczają się oderwane wzgórza moreny czołowej, m.in. Chełm koło Koszalina (137 m n.p.m.) czy Rowokół koło Smołdzina (115 m). Silne działanie prądów morskich powoduje osadzanie się dużych mas piasku wzdłuż wybrzeża. Sprawia to, że występują tu najwyższe (do 42 m) wydmy nad Morzem Bałtyckim. Obszar pobrzeża urozmaicony jest licznymi jeziorami przybrzeżnymi, z których największe to: Łebsko (71,4 km2), Gardno (27,4 km2), Jamno (22,4 km2), Bukowo (17,5 km2), Żarnowieckie (14,7 km2). W subregionie znajduje się Słowiński Park Narodowy (największe w Polsce nagromadzenie ruchomych wydm) oraz Park Krajobrazowy Dolina Słupi. Główne miejscowości wypoczynkowe to: Kołobrzeg (uzdrowisko), Mielno, Unieście, Dąbki, Darłowo, Jarosławiec, Ustka, Rowy - gdzie znajduje się plaża dla naturystów, Łeba. Liczne zabytki, związane m.in. z bogatą sztuką ludową (skansen we wsi Kluki).
Pobrzeże Gdańskie
Pobrzeże Gdańskie obejmuje wschodnią część wybrzeża: Pobrzeże Kaszubskie, mierzeje Helską i Wiślaną, Żuławy Wiślane, Równinę Warmińską, Wysoczyznę Elbląską oraz Wybrzeże Staropruskie. Cechuje je zróżnicowany krajobraz. Charakterystyczne są i dwie długie piaszczyste mierzeje: Helska (dł. 34 km, szer. 200-3000 m) i Wiślana (dł. ok. 50 km), oraz izolowane, opadające stromo ku morzu „kępy" (np. Kępa Radłowska 91 m n.p.m.). Ponadto wyróżniają się płaskie wybrzeża z wałem wydmowym, zarastające wybrzeże Zatoki Puckiej, depresja Żuław i wysoka morenowa Wysoczyzną Elbląska (Maślana Góra 197 m n.p.m.), opadająca stromymi krawędziami ku Żuławom Wiślanym, Zalewowi Wiślanemu i Równinie Warmińskiej. Parki krajobrazowe: Trójmiejski, Nadmorski, Mierzeja Wiślana i Wzniesienie Elbląskie. Główne ośrodki wypoczynkowe: Władysławowo, Karwia, Chałupy - gdzie znajduje się plaża dla naturystów, Jastrzębia Góra, Jastarnia, Jurata, Kuźnica, Hel, Trójmiasto, Mikoszewo, Jantar, Krynica Morska. Główne ośrodki turystyki poznawczej: Trójmiasto (Gdynia, Sopot, Gdańsk), Malbork (zespół zamku krzyżackiego, XIII-XIV w.), Frombork (działalność Kopernika, zespół katedralny), Sztutowo (hitlerowski obóz koncentracyjny Stutthof). Ośrodkiem kultu religijnego jest Swarzewo.
Świnoujście - jest największym morskim kąpieliskiem Polski o znaczeniu międzynarodowym oraz zdrojowiskiem (różnego typu solanki). Znajduje się tu port pasażerski (promy do Szwecji, Danii, Niemiec) oraz przejście graniczne do Niemiec. We wschodniej części kąpielisko Międzyzdroje, które w latach 1972-84 było włączone do Świnoujścia. Na uwagę zasługuje m.in. zespół fortów z XIX w. oraz Muzeum Rybołówstwa.
Kołobrzeg - jest kąpieliskiem morskim i zdrojowiskiem (solanki, pokłady borowiny) oraz jednym z najstarszych osiedli na Pomorzu Zachodnim (VII-VIII w.). Zniszczone w 90% w czasie działań wojennych (1945 r.), po wojnie zostało całkowicie odbudowane. Posiada zachowane lub restaurowane zabytki, Muzeum Oręża Polskiego, a także rezerwat Solnisko (ze słonoroślami).
Sopot - to kąpielisko i ośrodek wypoczynkowy. Zakład balneologiczny (solanka, borowina). Wieś rybacka od XIII w., od połowy XVI w. letnisko dla mieszczan i kupców gdańskich, od XIX w. kąpielisko. W latach 1919-39 było w granicach Wolnego Miasta Gdańska. Znajdują się tu m.in.: Muzeum Esperanta, Opera Leśna (od 1961 r. międzynarodowe festiwale piosenki), park zdrojowy, a także molo spacerowe (512 m długości, budowane od połowy XIX w.).
Pojezierze Mazurskie (Pojezierze Wschodniobałtyckie)
Turystyczny region Pojezierza Mazurskiego to obszar od Pojezierza Olsztyńskiego do granicy z Rosją i Litwą, czyli wschodnia część polskiego pasa pojezierzy.
Klimat Pojezierza Mazurskiego charakteryzuje się długimi, mroźnymi zimami i krótkim, trwającym 180-190 okresem wegetacyjnym. Średnie temperatury w zimie (styczeń) wynoszą -4°C, latem średnia temperatura lipca wynosi około 17°C.
Region Pojezierza Mazurskiego stanowi najważniejszy w Polsce obszar pojezierny. W Polsce wszystkie jeziora stanowią około 7% ogólnej powierzchni kraju. W Krainie Wielkich Jezior Mazurskich odsetek ten wynosi 20% powierzchni. Największe jeziora w Polsce to:
- Śniardwy (113,8 km2)
- Mamry (104,9 km2)
Czyste rzeki regionu turyści upodobali sobie do turystyki kajakowej - stanowią one szlaki kajakarskie. Jeziora w wielu przypadkach łączą się ze sobą kanałami, dzięki temu możliwa jest żegluga. Jeśli dodamy do tego spławne rzeki, otrzymujemy świetne warunki do rozwoju wędrownej turystyki wodnej. Szlaki żeglarskie Wielkich Jezior Mazurskich to atrakcja turystyczna o zasięgu międzynarodowym. Oprócz tego należy wymienić szlaki Krutyni, Czarnej Hańczy czy Kanału Augustowskiego.
Na terenie regionu Pojezierza znajdują się dwa ogromne kompleksy leśne:
- Puszcza Piska
- Puszcza Augustowska
Jest tutaj również wiele torfowisk, na których rozwijają się relikty roślinności tundrowej. Bytują w tym regionie również gatunki ptactwa wodnego i błotnego: czapla, łabędź niemy, kormoran. Obszary te upodobały sobie również bobry. Region pod względem środowiska naturalnego jest unikatem w Europie. Wbrew stereotypom obszar Pojezierza Wschodniobałtyckiego to region atrakcyjny pod względem turystycznym również poza letnim sezonem. Za korzystaniem z uroków Pojezierza Mazurskiego zimą przemawia urozmaicona rzeźba, a mroźne zimy, podczas których na jeziorach tworzy się gruba warstwa lodu, umożliwiają uprawiania sportów bojerowych.
Podregiony turystyczne Pojezierza Mazurskiego
Turystyczny region Pojezierza Mazurskiego obejmuje Warmię i Mazury, dwie krainy historyczne. Wyróżnić można kilka mniejszych jednostek regionalnych Pojezierza Wschodniobałtyckiego.
Pojezierze Olsztyńskie
Krajobraz Pojezierza Olsztyńskiego charakteryzuje się łukami wałów moreny czołowej. Ich wysokości dochodzą do 200 m n.p.m., wyższe występują w okolicach Nidzicy.
Największe jeziora Pojezierza Olsztyńskiego:
- Jezioro Łańskie o pow. 11,1 km2
- Jezioro Dadaj o pow. 10,5 km2
Na południu Pojezierza Olsztyńskiego znajdują się leśne zespoły o dużej powierzchni:
- Lasy Purdzkie
- Lasy Ramuckie
- Puszcza Nidzicka (inaczej Lasy Napiwodzkie)
Najważniejszymi miejscowościami turystycznymi Pojezierza Olsztyńskiego są:
- Olsztyn
- Ostróda
- Olsztynek, w którym turyści przede wszystkim mogą odwiedzić Muzeum Budownictwa Lądowego, jeden z największych skansenów Polski
- Lidzbark Warmiński
- Orneta
- Dobre Miasto
- Stoczek Warmiński
- Stare Jabłonki
- Gietrzwałd, gdzie znajduje się Sanktuarium Maryjne, zwane przez niektórych Polskim Lourdes
Olsztyn – największe miasto i stolica województwa warmińsko-mazurskiego, siedziba władz ziemskiego powiatu olsztyńskiego, kurii archidiecezji warmińskiej i luterańskiej diecezji mazurskiej. Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i instytucji regionu, a także drogowy. Miasto centralne aglomeracji olsztyńskiej.
Olsztyn leży w południowej części Warmii, historycznej krainy będącej w latach 1466-1772 częścią Rzeczypospolitej.
Olsztyn jest ośrodkiem turystycznym głównie ze względu na swoje położenie wśród jezior i lasów. Miasto położone jest Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego, polskiej części Drogi św. Jakuba, Szlaku Zamków Gotyckich, Szlaku Grunwaldzkim, czy Szlaku Kopernikowskim.
Pojezierze Mrągowskie
Pojezierze Mrągowskie jest zróżnicowane pod względem krajobrazu: najwyższe wzniesienia osiągają ponad 200 m n.p.m. W obrębie subregionu Pojezierza Mrągowskiego powierzchnia jezior to 5% ogólnej powierzchni. Największe jezioro Pojezierza Mrągowskiego ma 8 km2 - to Jezioro Mokre. W zasięgu tego regionu jest część Puszczy Piskiej.
Pojezierze Mrągowskie jest zróżnicowane pod względem krajobrazu: najwyższe wzniesienia osiągają ponad 200 m n.p.m. W obrębie subregionu Pojezierza Mrągowskiego powierzchnia jezior to 5% ogólnej powierzchni. Największe jezioro Pojezierza Mrągowskiego ma 8 km2 - to Jezioro Mokre. W zasięgu tego regionu jest część Puszczy Piskiej.
Najważniejszymi miejscowościami turystycznymi Pojezierza Mrągowskiego są:
- Mrągowo (znany festiwal muzyki country)
- Reszel
- Szczytno
- Święta Lipka (ośrodek pielgrzymkowy)
- Wilczy Szaniec (była kwatera wojenna Hitlera)
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich jest przede wszystkim atrakcją krajobrazową. Wielkie Jeziora Mazurskie połączone ze sobą kanałami tworzą wielki system wodny. Około 20% tego regionu zajmują jeziora, rzeki, kanały oraz stawy. Największymi jeziorami, równocześnie największymi w Polsce, są:
- Jezioro Śniardwy (113,8 km2 - największe jezioro w Polsce).
- Jezioro Mamry (105 km2 ).
Biegnące między jeziorami wały morenowe osiągają w okolicach Giżycka 193 m n.p.m. Na południu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich znajduje się Puszcza Piska. Nad jeziorem Mamry atrakcją są głazy narzutowe. Na jeziorze Łuknajno utworzono rezerwat łabędzi na jeziorze Łuknajno. Ochroną objęte jest ptactwo wodne na jeziorze Kożuchy (rezerwat). Utworzono również Mazurski Park Krajobrazowy.
Najważniejszymi ośrodkami turystyki w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich są miejscowości:
- Giżycko
- Wilkasy
- Mikołajki
- Ruciane - Nida
- Węgorzewo
System kanałów między jeziorami przyczynia się do rozwoju żeglugi i wycieczek kajakowych. Latem króluje tutaj żeglarstwo a zimą sport bojerowy. Od roku 1957 po jeziorach i kanałach Krainy Wielkich Jezior Mazurskich kursują statki Żeglugi Mazurskiej. W sezonie funkcjonują stałe połączenia z różnymi miejscowościami Krainy.
Pojezierze Ełckie
Tak, jak i w innych częściach tego regionu turystycznego, subregion Pojezierza Ełckiego, z należącymi do niego Wzgórzami Szeskimi, jest bardzo różnorodny pod względem krajobrazu. Kulminacją Wzgórz Szeskich jest Góra Szeska o wysokości 309 m n.p.m. To właśnie z powodu krajobrazu tej części Pojezierza Mazurskiego, ludność tutaj zamieszkująca nadała Pojezierzu Ełckiemu tradycyjną nazwę Mazurów Garbatych. Rejony te (przede wszystkim Wzgórza Szeskie) a także Suwalszczyzna to tzw. biegun zimna w Polsce. Śnieg nie raz zalega tutaj aż do początku maja. Tego typu aura sprzyja turystyce narciarskiej.
Największe jeziora Pojezierza Ełckiego:
- Jezioro Rajgrodzkie o pow. 15,1 km2
- Jezioro Selmęt Wielki o pow. 12,7 km2.
Puszcza Borecka znajduje się w południowej części Pojezierza Ełckiego. Rezerwat Cisowy Jar to obszar na północy subregionu (niedaleko miejscowości Kowale Oleckie). Cisowy Jar to jedno z największych w naszym kraju skupisk cisów.
Rezerwat Czerwone Bagno (Kotlina Biebrzańska) to obszar bytności łosia. Rezerwat leży na Nizinie Podlaskiej, nie należącej już do subregionu Pojezierza Ełckiego. Najważniejszymi miejscowościami turystycznymi regionu są:
- Ełk
- Gołdap
- Olecko
- Rajgród
Pojezierze Suwalskie
Pojezierze Suwalskie (inaczej Pojezierze Litewskie) w swej północnej części jest mocno pagórkowate: znajdują się tutaj wysokie wały morenowe, ozy, drumliny i kemy. Najwyższym wzniesieniem jest Krzemieniucha o wysokości 289 m n.p.m. Z powodu swego urozmaiconego krajobrazu Pojezierze Suwalskie uważane jest za najpiękniejsze w Polsce.
Największe jeziora Pojezierza Suwalskiego to:
- Jezioro Wigry o powierzchni 21,9 km2
- Jezioro Gaładuś o pow. 7,4 km2
Na Pojezierzu Suwalskim znajduje się najgłębsze jezioro w Polsce: Hańcza, którego głębokość osiąga 108 m. Najbardziej jeziorne są okolice Augustowa.
Atrakcyjne turystycznie są bardzo popularne szlaki kajakowe: szlak Czarnej Hańczy i szlak Rospudy, a także szlak Kanału Augustowskiego. Kanał Augustowski zbudowano w okresie 1824-1840. Stanowi on zabytek techniki.
Na terenie subregionu znajdują się Puszcza Augustowska i Puszcza Romincka. Utworzono Wigierski Park Narodowy a także Suwalski Park Krajobrazowy.
Główne miejscowości turystyczne Pojezierza Suwalskiego to:
- Sejny
- Augustów
Wielkopolska - Wielkopolski region turystyczny ciągnie się pomiędzy Odrą, Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką, Wisłą oraz południowymi granicami jezior wzdłuż linii wyznaczonej przez miasta Płock - Konin - Leszno - Zielona Góra.
Region Wielkopolski to obszar obejmujący fragment Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, Pradolinę Toruńsko-Eberswaldzką, Pojezierze Lubuskie, Pojezierze Wielkopolskie, Pojezierze Leszczyńskie, Pradolinę Warciańsko-Odrzańską, Wzniesienia Zielonogórskie, fragment Niziny Południowowielkopolskiej.
Rzeźba na terenie Wielkopolski charakteryzuje się sporą jednostajnością. Urozmaiceniem są wzgórza morenowe, z których najwyższe osiągają 227 m n.p.m. (szczyt Bukowca) na Pojezierzu Lubuskim. Jeziorność jest niższa w porównaniu z innymi regionami pasu pojezierzy. Jeziora są mniejsze: największym jeziorem Wielkopolski jest, mające niecałe 22 km2, jezioro Gopło.
Rzeki razem z jeziorami w niektórych rejonach regionu tworzą atrakcyjne szlaki turystyki wodnej (górna Noteć, droga wodna Gopło-Warta). W zachodniej i północnej części Wielkopolski znajdują się duże zespoły leśne, takie jak Puszcza Notecka czy Bory Rzepińskie. W lasach Wielkopolski mamy bogactwo zwierzyny leśnej. Na ich terenie utworzono tu Wielkopolski Park Narodowy. Parki krajobrazowe Wielkopolski to:
- Łagowski Park Krajobrazowy
- Pszczewski Park Krajobrazowy
- Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy
Najważniejszymi ośrodkami turystycznymi Wielkopolski są następujące miasta:
- Poznań
- Gniezno
- Kórnik
- Rogalin
- Biskupin
- Kruszwica
- Strzelno
- Płock
- Ciechocinek
- Inowrocław
- Wieniec
- Sława
- Łagów
Poznań jest stolicą Wielkopolski, to główny tutaj ośrodek gospodarki, kultury i nauki. Ślady początków osadnictwa na terenie dzisiejszego Poznania datuje się na koniec starszej epoki kamiennej.
Poznań to miasto wielu zabytków, ale najważniejszymi z nich są:
- barokowy kościół pojezuicki Św. Marii Magdaleny i Św. Stanisława z XVII wieku
- katedra, w której znajdują się groby pierwszych władców Polski
- ratusz w stylu renesansowym
Gniezno to miasto w którym swą stolicę mieli pierwsi książęta piastowscy. W roku 1000 w Gnieźnie powstała odrębna metropolia, będąca arcybiskupstwem polskiego kościoła rzymskokatolickiego. Gniezno jest ośrodkiem religijnym związanym z z kultem Św. Wojciecha, który zmarł w 997 r. a kanonizowany został w roku 999.
Do Gniezna co roku przybywa z trenu całej Polski ponad 200.000 pielgrzymów. Najcenniejszym zabytkiem Gniezna jest gotycki kościół Archikatedralny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (powstawał i modernizowany był w okresie X-XVIII w.) z fragmentami przedromańskiej świątyni. Innym znanym zabytkiem miasta są brązowe Drzwi Gnieźnieńskie powstałe około roku 1170. Wewnątrz trumna, będąca relikwiarzem Św. Wojciecha pochodzącym z 1662 r. oraz z nagrobkiem 1478-1486 r. Przy katedrze znajduje się skarbiec, biblioteka ze zbiorami rękopisów iluminowanych. Swój koniec w Gnieźnie ma krajoznawczy Szlak Piastowski. Szlak ten prowadzi przez miejsca związane ze średniowieczną historią Polski.
Biskupin - wieś leżąca nad Jeziorem Biskupińskim, która znana jest w Polsce i na świecie z rezerwatu archeologicznego. To jeden z najciekawszych obiektów tego typu w Europie. Na powierzchni 21 hektarów utworzony został on w roku 1949. Są tutaj pozostałości drewnianego osiedla obronnego kultury łużyckiej z epoki żelaza, czyli sprzed około 2500 lat. Jest to współczesna rekonstrukcja tego zespołu architektonicznego.
Płock - to najstarsza na Mazowszu osada. Bytował tutaj już 2500 lat temu człowiek. Między VIII i IX wiekiem czczono tutaj pogańskie bóstwa. Już w X wieku Płock stał się grodem książęcym. W mieście znajduje się ponad 100 obiektów zabytkowych. Najstarsze zabytkowe obiekty architektoniczne pochodzą z XI - XII wieku. Z muzeów należy wymienić Muzeum Mazowieckie oraz Muzeum Diecezjalne, w którym znajdują się ciekawe eksponaty. W Płocku od 1967 roku organizuje się Ogólnopolski Festiwal Folkloru i Sztuki Ludowej.
Ciechocinek jest jedną z najważniejszych w Polsce miejscowości uzdrowiskowych jest Ciechocinek. Posiada ono cieplice solankowe, jodobromowe, żelaziste oraz borowinę, które wykorzystuje się w lecznictwie już od XIII wieku. Uzdrowisko powstało w pierwszej połowie XIX wieku - jego rozwój związany jest z osobami Staszica i Druckiego-Lubeckiego (odkrycie bogatych źródeł solanki, użytkowanej do celów leczniczych od 1836 r.). Solanka w Ciechocinku charakteryzuje się dużą zawartością jodu.
Następnym regionem, który tu opisze jest mazowieckie oraz łódzkie czyli głównie Warszawa i Łódź.
Warszawa - warszawski region turystyczny, a więc samo Miasto Stołeczne i jego okolice, stanowią obszar wypoczynku weekendowego dla mieszkańców stolicy, ale również jest regionem turystyki poznawczej o zasięgu krajowym i międzynarodowym. W okolicach Warszawy znajdują się główne atrakcje turystyczne regionu, a więc Jezioro Zegrzyńskie o pow. 33 km2 i Puszcza Kampinoska - to miejsca wypoczynku weekendowego.
Na terenie warszawskiego regionu turystycznego znajdują się dwa parki krajobrazowe:
- Bolimowski Park Krajobrazowy
- Mazowiecki Park Krajobrazowy.
W pobliżu Warszawy znajdują się również uzdrowiska, np. uzdrowisko Konstancin-Jeziorna (cieplicowe wody mineralne, solankowe, borowina) i miejscowości letniskowe, takie jak Otwock, Zalesie Górne. Warto odwiedzić również Żelazową Wolę, w której w dworku Fryderyka Chopina organizowane są koncerty jego muzyki. Niepokalanów jest międzynarodowym ośrodkiem pielgrzymkowym związanym z osobą Świętego Maksymiliana Kolbe. Romantyczny park krajobrazowy pochodzący z XVIII-XIX w. to Arkadia. Nieborów słynie z zespołu pałacowo-parkowego z XVII wieku, natomiast Łowicz znany jest między innymi z bogatego folkloru.
Liczne są obiekty o charakterze zabytków, których specyfiką jest to, że zostały po 1945 r. odbudowane z ogromną dokładnością, na ogół z zachowaniem ocalałych elementów. Najstarsze zabytki znajdują się na Starym i Nowym Mieście (m.in. Zamek Królewski, Bazylika Ścięcia Św. Jana Chrzciciela, mury obronne Starego Miasta, kamienice, kolumna Zygmunta III z 1644 r.). Wśród pałaców wyróżniają się: zespół pałacowo-parkowy Łazienek (XVII-XVIII w.) i Wilanowa (XVII w.).
Warszawa to wiele muzeów i galerii stanowiących niewątpliwą atrakcję turystyczną. W stolicy Polski odbywają się międzynarodowe imprezy kulturalne i artystyczne, takie jak konkurs pianistyczny im. F. Chopina, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień", Warszawskie Spotkania czy Międzynarodowe Targi Książki.
Łódź – miasto na prawach powiatu w środkowej Polsce, położone na Wzniesieniach Łódzkich. Przejściowa siedziba władz państwowych w 1945 roku. Siedziba władz województwa łódzkiego, powiatu łódzkiego wschodniego oraz gminy Nowosolna.
Ośrodek akademicki (6 uczelni państwowych oraz 20 prywatnych), a także kulturalny. Sześć kilometrów od centrum Łodzi znajduje się Międzynarodowy Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta.
Łódź jest trzecim miastem w kraju pod względem liczby ludności (742 300 osób) i czwartym pod względem powierzchni (293,25 km²)
Łódź pod względem administracyjnym jest jednolitą gminą miejską na prawach powiatu. W Łodzi nie ma dzielnic – dla celów administracyjnej obsługi ludności istnieje podział na 5 rejonów działania Delegatur Urzędu Miasta Łodzi, który w zasadzie pokrywa się z istniejącym w latach 1960 – 1992 podziałem na 5 dzielnic administracyjnych:
- Bałuty
- Górna
- Polesie
- Śródmieście
- Widzew
Zabytki i atrakcje turystyczne:
- Nowe Miasto z XIX w. z centralnie położonym placem Wolności w kształcie ośmiokąta foremnego i otaczającymi go z 4 stron ulicami – Północną, Zachodnią, Południową (dziś ul. Rewolucji 1905 r. i ul. A. Próchnika) oraz Wschodnią;
- Ulica Piotrkowska – jeden z najdłuższych deptaków Europy, a wzdłuż niego eklektyczne i modernistyczne kamienice z XIX i XX w.;
- Pasaż Meyera – prywatna ulica z eklektycznymi rezydencjami z 1886 r. (obecnie ul. St. Moniuszki);
- Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego – jedno z pierwszych osiedli socjalnych w Polsce wzniesionych wg zasad architektury i urbanistyki modernistycznej;
- Cerkiew Archikatedralna (prawosławna) św. Aleksandra Newskiego, 1884 r., neobizantyjska – ul. Kilińskiego 56;
- Pałac Izraela Poznańskiego, 1898 r., neobarokowy – ul. Ogrodowa 15 (obecnie Muzeum Historii Miasta Łodzi);
- Pałac Roberta Schweikerta, 1913 r., neobarokowo-modernistyczny – ul. Piotrkowska 262/264;
- Eklektyczny zespół fabryczny Izraela Poznańskiego z lat 1872-1897 przy ul. Ogrodowej (obecnie centrum handlowe Manufaktura);
- Ławeczka Tuwima – spiżowy pomnik autorstwa Wojciecha Gryniewicza odsłonięty 10 kwietnia 1999 roku przy ulicy Piotrkowskiej 104 przed Pałacem Juliusza Heinzla w Łodzi;
- Aquapark Łódź - Fala, największy w Polsce aquapark;
- Centrum Manufaktura, największy obiekt handlowo-usługowo-rozrywkowy w Polsce i w Europie przy ulicy Karskiego 5;
- Łódzkie ZOO – przy ul. Konstantynowskiej, założone w 1938 r. na terenach będących pozostałością Puszczy Łódzkiej;
- Łódzki Ogród Botaniczny – przy ul. Krzemienieckiej, gdzie na powierzchni 64 ha rosną gatunki flory rodzimej oraz liczne rośliny obcego pochodzenia, zebrane w 9 działach tematycznych: flora polska, ogród japoński, systematyka roślin zielonych, alpinarium, arboretum, rośliny ozdobne, rośliny lecznicze i przemysłowe, biologia roślin i dział zieleni parkowej;
- Palmiarnia Łódzka – w najstarszym parku miejskim w Łodzi Źródliska przy ul. Piłsudskiego, spadkobierczyni kolekcji roślin – przede wszystkim palm – z oranżerii fabrykantów i carskich urzędników;
- Las Łagiewnicki – będący największym lasem miejskim w Europie, z wydzielonym fragmentem jako rezerwat, z ośrodkiem rekreacyjno-wypoczynkowym Arturówek i szlakami dla turystów;
- Parki w Łodzi – w Łodzi znajduje się ponad 30 parków, które pełnią wiele niezwykle ważnych funkcji ekologicznych i społecznych i są nieocenionym elementem struktury miasta;
- Rudzka Góra – przy ul. Starorudzkiej, z trasami dla rowerów górskich, 800-metrowym torem saneczkowym i znajdującą się u jej podnóża stylową bacówką;
- Uliczna Galeria Wielkich Łodzian – jedyna chyba tego typu w Europie, tak oryginalna w formie i lokalizacji;
- Największe graffiti na świecie – umieszczone na ścianie o powierzchni ponad 900 m² przy ul. Piotrkowskiej 152; rekord wpisany został do Księgi Rekordów Guinnessa;
- Linia tramwajowa 0, obsługiwana zabytkowym składem 5N+5ND w każdą letnią niedzielę.
Następnym regionem, który tu opisze jest Górny Śląsk i przede wszystkim stolicę regionu Katowice.
Górny Śląsk - górnośląski region turystyczny obejmuje swym zasięgiem Wyżynę Katowicką, a więc obszar Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP).
Turystyka poznawcza i wypoczynek weekendowy to główne cechy ruchu turystycznego na Górnym Śląsku. Górnośląski Okręg Przemysłowy jest najważniejszą aglomeracją przemysłową w Polsce. 95% ludności mieszka w miastach stanowiących konurbację górnośląską.
Historia i funkcja gospodarcza regionu górnośląskiego pozostawiła na jego terenie atrakcje, które są celem turystyki poznawczej. Turyści odwiedzają przede wszystkim miejsca związane z ruchem oporu przeciw władzom niemieckim, miejsca historycznie powiązane z powstaniami śląskimi. Na terenie Górnego Śląska udostępnionych do zwiedzania jest wiele zakładów przemysłowych. Wielką atrakcją turystyczną jest muzeum górnictwa rud metali nieżelaznych i kopalnia w Tarnowskich Górach. Piekary Śląskie to ośrodek pielgrzymkowy o zasięgu krajowym. Najważniejsze ośrodki kulturalne na terenie GOP są Katowice (m.in. Akademia Muzyczna), Bytom (m.in. Opera Śląska) i Gliwice (m.in. Gliwicki Teatr Muzyczny). Na skraju górnośląskiego regionu turystycznego, w obrębie Pagórów Jaworznickich, znajduje się, zajmująca obszar ok. 32 km2, Pustynia Błędowska. Jest to największy w tej części Polski obszar piasków.
Górny Śląsk to przede wszystkim przemysł, a głównymi gałęziami są:
- górnictwo węgla kamiennego
- hutnictwo
- energetyka
- przemysł maszynowy
- przemysł metalurgiczny
- przemysł chemiczny
Powierzchnię 600 ha ma Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku im. Gen. Ziętka, który leży na skraju Katowic, Chorzowa i Siemianowic Śląskich. Wokół Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego powstaje tzw. Leśny Pas Ochronny, którego funkcją ma być stworzenie warunków do uprawiania turystyki weekendowej.
Katowice ( niem. Kattowitz, śl. Katowicy, czes. Katovice ) – miasto położone w południowej Polsce, stolica województwa śląskiego, dawniej województwa katowickiego, główny ośrodek Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Historycznie miasto położone jest na Górnym Śląsku. W latach stolica:
- 1922-1939 - województwa śląskiego,
- 1940-1945 - niemieckiej Prowincji Górnośląskiej (Gau Oberschlesien),
- 1945–1950 - województwa śląsko-dąbrowskiego,
- 1950–1953 - województwa katowickiego,
- 1953–1956 - województwa stalinogrodzkiego,
- 1956–1998 - województwa katowickiego.
Katowice leżą na Wyżynie Katowickiej, będącej częścią Wyżyny Śląskiej, we wschodniej części Górnego Śląska. Miasto leży na dziale wodnym Wisły i Odry – naturalnej granicy Małopolski i Śląska. Przez Katowice przepływają rzeki: Rawa – dopływ Brynicy i Kłodnica – dopływ Odry oraz kilka mniejszych.
Teren miasta odznacza się urozmaiconą rzeźbą terenu, a różnice wysokości względnych wynoszą około 100 m, najwyższe wzniesienie jest położone 357 m n.p.m. (Wzgórze Wandy w dzielnicy Murcki), a najniższy punkt leży na wysokości 245 m n.p.m. (w dolinach rzek Mlecznej i Kłodnicy). Pod względem geologicznym, Katowice położone są w Niecce Śląsko-Krakowskiej.
Katowice graniczną z Chorzowem, Siemianowicami Śląskimi, Sosnowcem, Mysłowicami, Lędzinami, Tychami, Mikołowem, Rudą Śląską i Czeladzią.
Miasto Katowice składa się z 22 dzielnic zgrupowanych w 5 zespołach dzielnic:
I. Zespół dzielnic śródmiejskich:
- 1. Śródmieście
- 2. Koszutka
- 3. Bogucice
- 4. Os. Paderewskiego – Muchowiec
II. Zespół dzielnic północnych:
- 5. Załęże
- 6. Osiedle Witosa
- 7. Osiedle Tysiąclecia
- 8. Dąb
- 9. Wełnowiec - Józefowiec
III. Zespół dzielnic zachodnich:
- 10. Ligota - Panewniki
- 11. Brynów - Osiedle Zgrzebnioka
- 12. Załęska Hałda - Brynów
IV. Zespół dzielnic wschodnich:
- 13. Zawodzie
- 14. Dąbrówka Mała
- 15. Szopienice - Burowiec
- 16. Janów - Nikiszowiec
- 17. Giszowiec
V. Zespół dzielnic południowych:
- 18. Murcki
- 19. Piotrowice-Ochojec
- 20. Zarzecze
- 21. Kostuchna
- 22. Podlesie
Tak ma wyglądać nowy dworzec PKP, który aktualnie jest w przebudowie :-) |
Zabytki i atrakcje turystyczne
Najstarsza budowla w Katowicach to drewniany kościółek św. Michała Archanioła z XVI w. w Brynowie, oprócz niego w mieście znajduje się kilkadziesiąt budowli mieszkalnych z XIX i początku XX wieku, w tym unikatowe osiedla: Nikiszowiec i Giszowiec.
Znajdują się tu także dwa pałace: pałac Goldsteinów i pałac w Załężu oraz kilka zabytkowych kościołów w tym kościół Mariacki, kościół garnizonowy, katedra Chrystusa Króla (największa katedra w kraju), bazylika z klasztorem franciszkanów z oryginalną kalwarią w stylu modernistycznym oraz ewangelicki kościół Zmartwychwstania Pańskiego – najstarsza murowana budowla sakralna w mieście.
Katowice niejednokrotnie nazywane są stolicą polskiej moderny. Drapacz Chmur wybudowany w latach 1929-1930 przy ul. Żwirki i Wigury 15 to jedna z wielu pereł modernistycznej architektury wypełniającej południowy kwartał śródmieścia.
Na przeciw gmachu Sejmu Śląskiego znajduje się pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego ufundowany ze składek mieszkańców woj. śląskiego i zamówiony w 1936 r. u chorwackiego rzeźbiarza Antuna Augustinčicia. Wykonany został w latach 1937-39. Ze względu na wybuch wojny i późniejsze uwarunkowania polityczne pomnik trafił do Polski dopiero w 1991 r. W 1998 r. wykonano cokół i ustawiono pomnik w obecnym miejscu, na placu Bolesława Chrobrego. Projekt placu wraz z cokołem, wg projektu Aliny Borowczak – Grzybowskiej i Andrzeja Grzybowskiego otrzymał tytuł Najlepszej Przestrzeni Publicznej Województwa Śląskiego 2001.
Oprócz zabytków w Katowicach znaleźć można wiele niezabytkowych atrakcji turystycznych np. Pomnik Powstańców Śląskich (największy pomnik w kraju), wieża spadochronowa (jedyna istniejąca wieża spadochronowa w Polsce), Spodek - hala widowiskowa oddana do użytku w roku 1971 z architektonicznie ciekawym dachem koncepcji inżyniera Wacława Zalewskiego, utrzymywanym w miejscu stalowymi kablami zgodnie z zasadami tensegrity.
Krakowsko-Częstochowski region turystyczny - Rozległy turystyczny region krakowsko-częstochowski to część Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej, oprócz tego oczywiście Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, fragment Wyżyny Małopolskiej i część Północnego Podkarpacia tzw. Brama Krakowska.
Przez region krakowsko-częstochowski biegnie pasmo jurajskich wapiennych wzgórz i skał, których wysokość wynosi ok. 300 m n.p.m. w okolicach Częstochowy i 450-500 m n.p.m. w okolicach Ogrodzieńca (504 m n.p.m.). Rozwinęły się tutaj zjawiska krasowe. Płaskie wyżyny urozmaicone są wystającymi ostańcowymi skałkami wapiennymi. Jest wiele jaskiń, najwięcej w Dolinie Prądnika. Region turystyczny krakowsko-częstochowski cierpi na deficyty wody, dlatego też na ogół pozbawiony jest lasów - występują przede wszystkim na zboczach dolin w południowej części. Powstały na tym obszarze Ojcowski Park Narodowy i Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych.
Szlak Orlich Gniazd prowadzi wzdłuż krawędzi Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Celem przyjazdów jest przede wszystkim turystyka poznawcza i wypoczynek weekendowy. Najważniejszymi ośrodkami turystyki krajoznawczej jest Kraków i Częstochowa. Oprócz tego ważne miejscowości turystyczne regionu krakowsko-częstochowskiego to:
- Krzeszowice,
- Pieskowa Skała,
- Ogrodzieniec,
- Ojców.
Kraków (łac. Cracovia, niem. Krakau, hiszp. wł. Cracovia, fr. Cracovie) – miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, siedziba władz województwa małopolskiego, drugie w kraju pod względem liczby mieszkańców i pod względem powierzchni. Położony nad Wisłą, na obszarze Bramy Krakowskiej, Niecki Nidziańskiej i Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Jest jednym z najstarszych miast Polski o ponad tysiącletniej historii, posiada wartościowe obiekty architektury, działa w nim wiele instytucji i placówek kulturalnych gromadzących bezcenne zabytki. Do 1795 r. Kraków był formalnie stolicą Polski a do 1611 r. siedzibą polskich władców. W latach 1596–1795, czyli do III rozbioru Polski, jako stolica Rzeczypospolitej funkcje stołeczne dzielił z Warszawą, która stała się miastem rezydencjalnym króla.
Obecnie jest stolicą województwa małopolskiego, a także centralnym ośrodkiem metropolitalnym aglomeracji krakowskiej. W zapisach historycznych jest uznawany za główne miasto historycznej Małopolski. Do historycznej funkcji Krakowa odnosi się jego pełna nazwa urzędowa –Stołeczne Królewskie Miasto Kraków usankcjonowana prawnie przez Radę Ministrów jak i wcześniej przez naczelne władze państwowe II Rzeczypospolitej, które używały tej nazwy w swoich aktach prawnych.
Znajdują się tutaj główne siedziby m.in. : Polskiej Akademii Umiejętności, Narodowego Centrum Nauki, Polskiego Towarzystwa Promieniowania Synchrotronowego, Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, Wojsk Specjalnych RP, Polskiego Związku Narciarskiego.
Miasto posiada również wiele placówek kulturalnych o znaczeniu i statusie narodowym m.in. Narodowy Stary Teatr, Muzeum Narodowe, Drukarnia Narodowa, Biblioteka Jagiellońska, Instytut Książki. Miasto pełni funkcję centrum administracyjnego, kulturalnego, edukacyjnego, gospodarczego, usługowego i turystycznego. Kraków jest drugim, po Warszawie, największym w kraju rynkiem nowoczesnej powierzchni biurowej, a także jednym z kluczowych węzłów drogowych i kolejowych w Polsce. W Balicach pod Krakowem znajduje się drugi co do wielkości polski port lotniczy o znaczeniu międzynarodowym, obsługujący loty transatlantyckie. Wg Konferencji ds. Handlu i Rozwoju ONZ (UNCTAD) Kraków w 2011 r. jest najlepszym miejscem na świecie do lokowania centrów usług dla biznesu.
Kraków jest bezcennym zbiorem zabytków architektury i sztuki. Najwięcej z nich znajduje się na Wawelu. Układ Starego Miasta został uznany za zabytkowy.
Architektoniczny zespół zabytkowych budowli Wawelu zawiera:
- kościół katedralny (1320-1364 r.), w którym znajduje się wiele kaplic i nagrobków królów. Spoczywa tam również Prezydent Lech Kaczyński z Małżonką, grobami królewskimi i sarkofagami w kryptach oraz Skarbcem;
- zamek królewski (pochodzący z połowy XIV w. W latach 1507-1536 zamek został rozbudowany w stylu renesansowym). Zamek na Wawelu to liczne komnaty, kolekcja arrasów flamadzkich, skarbiec, zbrojownia, zbiory sztuki orientalnej;
- domy kanoników i wikarych katedralnych (XV w.) z Muzeum Archidiecezjalnym;
- obwarowania średniowieczne, m.in. z kilku basztami.
Inne, najbardziej znamienite, najcenniejsze zabytki architektury Krakowa to:
- romański kościół Św. Andrzeja;
- kościół Mariacki (archiprezbiterialny kościół z z XIII-XIV w.), w którym znajduje się polichromia Jana Matejki oraz ołtarz Wita Stwosza tworzony w latach 1477-1489 r.;
- kościół kolegiacki Św. Anny (1689-1703 r.);
- zespoły klasztorne augustianów (budowany od 1345 roku do początku XV wieku);
- zespół klasztorny kamedułów na Bielanach (1610-1630 r.)
- opactwo cystersów w Mogile (dzielnica Nowa Huta) z XIII wieku;
- opactwo benedyktynów w Tyńcu (budowane od XI w.);
- zespół fortyfikacji Bramy Floriańskiej z Barbakanem (XIV-XV w.);
- Sukiennice (XIV-XVI w.);
- Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie mieści się muzeum Uniwersytetu;
- synagogi na Kazimierzu;
- podziemne muzeum usytuowane pod rynkiem Krakowa.
Trasy turystyczne w Krakowie - w Krakowie wyznaczono kilkanaście oficjalnych trach turystycznych, większość z nich ma historyczne konotacje. Są to:
- Droga Królewska (tzw. Via Regia);
- Droga Skazańców (tzw. Via Dolorosa) z Ratusza przez Sławkowska i Długą do szubienicy za Kleparzem;
- Trasa Uniwersytecka;
- Trasa Świętego Stanisława;
- Trasa Zabytków Żydowskich;
- Trasa Zabytków Zwierzyńca;
- Trasa Zabytków Podgórza;
- Trasa Nowohucka;
- Trasa "Ścieżkami Jana Pawła II";
- Trasa "Spacer po Plantach wokół Starego Miasta";
- Trasa "Spacer po Lesie Wolskim";
- Szlak Twierdzy Kraków;
- Szlak "Kopce Krakowa";
- Krakowski Szlak Techniki;
- Krakowski Szlak Świętych;
- Krakowski Szlak Generała Bema;
- krakowski odcinek małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej;
- krakowski odcinek (etap IX) Małopolskiej Drogi św. Jakuba.
Częstochowa - to miasto będące ośrodkiem przemysłowym, kulturalnym i religijnym. Prawa miejskie Częstochowa otrzymała w 1356 roku. Książę Władysław Opolski w roku 1382 ulokował przy kościele na Jasnej Górze zakon Paulinów. Częstochowa to najważniejszy w Polsce ośrodek religijny. Wiąże się on z obrazem Matki Bożej na Jasnej Górze - Matka Boska Częstochowska. Częstochowa jest też głównym ośrodkiem kultu maryjnego na świecie.
Zespół klasztorny zakonu Paulinów pochodzi z XIV-XVII w. Oglądać można ekspozycje stałe: w Skarbcu, Arsenale i muzeum na Jasnej Górze. Co roku sanktuarium na Jasnej Górze odwiedza 4 mln pielgrzymów, w tym około 100.000 turystów z zagranicy.
Co roku na Jasną Górę z całej Polski ciągną pielgrzymi. Ponad 300.000 osób rocznie decyduje się na pieszą wędrówkę, nieraz kilkuset kilometrową.
Kielecko-Sandomierski region turystyczny - obejmuje Wyżynę Kielecką oraz część Wyżyny Przedborskiej, Niecki Nidziańskiej, Kotliny Sandomierskiej. Bardzo urozmaicony krajobraz to cecha charakterystyczna tego regionu turystycznego.
W środkowej części kielecko-sandomierskiego regionu turystycznego znajduje się pasmo Gór Świętokrzyskich z Łysicą (612 m n.p.m.). Przedłużeniem Gór Świętokrzyskim jest Wyżyna Sandomierska wyniesiona poniżej 300 m n.p.m. Gęsta sieć wąwozów powstała w lessowych terenach Wyżyny Sandomierskiej w wyniku erozji. Najważniejsze rzeki regionu to:
- Kamienna z Bełnianką
- Czarna Nida
- Czarna
- Koprzywianka
- Opatówka.
Na rzece Kamienna i Czarna powstały sztuczne zbiorniki wodne - Brody koło Iłży i Sielpia Wielka. Większe lasy występują w Górach Świętokrzyskich np. Puszcza Jodłowa w paśmie Łysogór, na Przedgórzu Iłżeckim - Lasy Starachowickie, na Płaskowyżu Suchedniowskim. Utworzono tu Świętokrzyski Park Narodowy i parki krajobrazowe:
- Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy
- Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy
- Sieradowicki Park Krajobrazowy
- Jeleniowski Park Krajobrazowy
W regionie Kielecko - Sandomierskim przeważa turystyka poznawcza oraz wypoczynek weekendowy. Najważniejsze miejscowości turystyki krajoznawczej w regionie są:
- Kielce
- Sandomierz
- Chęciny (ruiny zamku z XIII-XV w., inną atrakcją jest znana jaskinia Raj)
- Oblęgorek (mieści się tutaj muzeum biograficzne H. Sienkiewicza)
- Wąchock (opactwo Cystersów z XIII w., rozbudowywane do XVII w.)
- Krzemionki Opatowskie (największa w Europie kopalnia krzemienia pasiastego z epoki neolitu, zachowanych m.in. ponad 1000 szybów, z których część jest udostępniona do zwiedzania)
- Święty Krzyż (opactwo benedyktyńskie, XIV-XVIII w., ośrodek pielgrzymkowy)
- Sielpia Wielka, największym ośrodek wypoczynkowy leżący nad sztucznym spiętrzeniem rzeki Czarna
Staropolski Okręg Przemysłowy to specyficzny subregion turystyczny, który rozciąga się wzdłuż rzek Kamienna i Czarna, która jest dopływem rzeki Pilica. Staropolski Okręg Przemysłowy jest najstarszym w Polsce. Jeszcze w prehistorii wydobywano tu i obrabiano krzemienie (Krzemionki) oraz wytapiano żelazo (dymarki w Starej Słupi).
Staropolski Okręg Przemysłowy jest bogaty w architektoniczne obiekty przemysłowe. W niektórych z nich dzisiaj funkcjonują muzea, z których najważniejszymi są:
- Muzeum Zagłębia Staropolskiego w Sielpi Wielkiej
- muzealny zakład metalowy w Maleńcu
- wielki piec hutniczy (Chlewiska)
- Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi
Znaną imprezą kulturalną są "Dymarki Świętokrzyskie" organizowane co roku.
Kielce – miasto na prawach powiatu w południowo-wschodniej Polsce, stolica województwa świętokrzyskiego. Położone w Górach Świętokrzyskich nad rzeką Silnicą. Stanowi regionalny ośrodek gospodarczy, turystyczny oraz wystawienniczo-targowy.
Na terenie Kielc znajduje się 5 rezerwatów przyrody.
Zabytki i atrakcje turystyczne:
- Pałac Biskupów Krakowskich, wzniesiony w latach 1637–1641;
- Katedralna Wniebowzięcia NMP, wzniesiona w 1171;
- Kościół Św. Wojciecha, najstarsza świątynia w Kielcach;
- Kościół Świętej Trójcy, wybudowany w latach 1640-1644;
- Pałacyk Zielińskiego, w latach 1847–1858;
- Kościół i klasztor na wzgórzu Karczówka, zbudowany w latach 1624–1631;
- Kościół garnizonowy, dawna cerkiew, wzniesiona w latach 1902–1904;
- Kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Trójcy – jedna z nielicznych świątyni ekumenicznych w Polsce, wybudowany w stylu klasycystycznym w 1837 r. ;
- Dworek Laszczyków, modrzewiowy dworek z 1788 roku;
- Rynek, jego lokalizacja została wyznaczona jeszcze w średniowieczu. Zabudowa pochodzi głównie z XVIII i XIX w. Na skwerku przy Rynku znajduje się figura św. Tekli z 1765 r.;
- Ulica Henryka Sienkiewicza, wytyczona w latach 20. XIX w. jako ulica Konstantego, później ulica Pocztowa. Główna ulica miasta, wyłączona z ruchu kołowego. Znajduje się tu szereg zabytkowych budowli, między innymi: hotele Wersal i Bristol, Teatr im. Stefana Żeromskiego;
- Synagoga – wybudowana w 1902 roku;
- Cmentarz żydowski – założony w 1868 roku;
- Cmentarz Stary, założony ok. 1800 r., początkowo przeznaczony zarówno dla katolików, jak i dla ewangelików, prawosławnych i unitów. Znajdują się tu cenne nagrobki żeliwne i kamienne oraz kaplice z początku XIX w;
- Park miejski im. Stanisława Staszica, założony w 1830 r;
- Dworek Karscha, wzniesiony w I poł. XIX w.;
- Kaplica NMP Matki Kościoła, na kieleckiej Dąbrowie wzniesiona w 1866 roku;
- Kościół Świętego Krzyża, budowany od 1904 z przerwami a prace zakończyły się po 1945, parafia powstała 13 czerwca 1913 roku.
Kielce są punktem początkowym:
- czerwonego szlaku turystycznego prowadzącego do Chęcin,
- czarnego szlaku rowerowego prowadzącego do Cedzyny,
- czerwonego szlaku rowerowego prowadzącego do Podzamcza Piekoszowskiego.
Na terenie miasta znajdują się:
- czerwony szlak miejski w Kielcach,
- niebieski szlak spacerowy Kielce, ul. Zamkowa - Stadion Leśny,
- zielony szlak spacerowy Kielce Słowik - rezerwat Biesak-Białogon,
- zielony szlak spacerowy Kielce, ul. Zamkowa - Bukówka,
- żółty szlak spacerowy wokół Kielc,
- czarny szlak turystyczny Kielce, ul. Szczepaniaka - Pierścienica,
- ścieżka rowerowa prowadząca przez centrum (od ul. Jesionowej, poprzez ul. Sienkiewicza aż na Stadion Leśny),
- czerwona ścieżka rowerowa prowadząca na Stadion Leśny (bardzo trudna),
- niebieska ścieżka rowerowa prowadząca na Stadion Leśny (nieco łatwiejsza),
- czerwona ścieżka rowerowa prowadząca na Telegraf (bardzo trudna),
- niebieska ścieżka rowerowa prowadząca na Telegraf (bardzo trudna).
Przez Kielce przechodzi niebieski szlak turystyczny z Chęcin do Łagowa.
Sandomierz – miasto i gmina miejska w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, położona nad rzeką Wisłą (268,5 km od jej źródła i 673,7 km od jej ujścia do Morza Bałtyckiego), na siedmiu wzgórzach (stąd miasto nazywane jest czasem "małym Rzymem"), na granicy Wyżyny Sandomierskiej. Przemysłowa część miasta, zwana Nadbrzeziem leży na prawym brzegu Wisły, w Kotlinie Sandomierskiej, graniczy z Tarnobrzegiem. Istnieje kilka teorii na temat pochodzenia nazwy miasta, według jednej z nich nazwa związana jest z położeniem miasta - w okolicach Sandomierza, rzeka San domierza (dochodzi) do Wisły. Najbardziej prawdopodobna teoria głosi jednak, że nazwa miasta pochodzi od imienia Sedomir, rozpowszechnionego w całej Słowiańszczyźnie (por. czes., rus. i serbsko-chor. Sudomir).
Przez miasto przebiegają turystyczne szlaki: cysterski, św. Jakuba, Via Jagiellonica, Architektury Drewnianej.
- Wąwóz św. Królowej Jadwigi – wypłukany przez wody w pokładach lessowych. Na urwiskach występuje roślinność stepowa, między innymi wisienka karłowata;
- Góry Pieprzowe – na terenie wzgórz w 1980 roku utworzono rezerwat geologiczno-przyrodniczy. Góry zbudowane z łupków kambryjskich, wypiętrzone 500 milionów lat temu.
W Sandomierzu swój początek ma Małopolska Droga św. Jakuba prowadząca do Krakowa, a przy połączeniu z innymi trasami prowadzi zwartym szlakiem do Santiago de Compostela. W przyszłości Sandomierz będzie też ostatnim przystankiem Lubelskiej Drogi św. Jakuba. W Sandomierzu ma też początek i koniec tarnobrzesko-niżański Szklak Architektury Drewnianej. Przez Sandomierz przebiega także szlak cysterski.
W sandomierskim parku Piszczele znajduje się wyciąg narciarski o długości 60 metrów.
W Sandomierzu powstają zdjęcia do serialu "Ojciec Mateusz". Oprócz sielskich krajobrazów, wielką niespodziankę skrywają podziemia tego miasta - pod brukowanymi granitem uliczkami znajduje się sieć ciemnych labiryntów przywołujących na myśl rzymskie katakumby.
Dawne piwnice kupieckie i legendarne lochy to jedna z największych atrakcji dla turystów. Pod ziemią czeka ponad 400-metrowa trasa historyczna. Jej głębokość sięga miejscami nawet 12 m poniżej poziomu rynku. Zwiedzanie zajmie Ci tylko godzinę, ale wspomnienia z tej ekscytującej wyprawy pozostaną na długo. Nie tylko podziemne atrakcje warte są obejrzenia. Niespieszny spacer po starówce pozwoli Ci odkryć doskonale zachowany średniowieczny układ ulic i placów. Wiele zabytków to prawdziwe perły architektury gotyku i stylu romańskiego.
CDN...